Het zit in de familie - aflevering 2: Rob en Hanneke van der Westerlaken over werken met Insights

Vader en dochter, collega’s én allebei Insights-practitioner: Rob en Hanneke van der Westerlaken werken samen binnen organisatieadviesbureau Perpetuum, waar ze teams en leiders begeleiden bij ontwikkeling en samenwerking. Rob is al sinds 2001 actief in het vak en bouwde in de afgelopen jaren een stevige praktijk waarin Insights de basis vormt. Hanneke sloot zich in 2021 aan — met een achtergrond in hospitality, een frisse blik en een scherp gevoel voor wat werkt in de praktijk van vandaag. Twee generaties, met ieder hun eigen stijl. Waarin vullen ze elkaar aan? Wat herkennen ze bij elkaar — en wat juist niet? En hoe kijken zij naar de toekomst van hun vak, nu AI en e-learning een steeds grotere rol spelen?

Wat was jullie eerste kennismaking met Insights?

Rob: ‘Ik ben al heel lang gefascineerd door de samenwerking tussen mensen. Als directeur van opleidingsinstituut Schoevers en later uitzendorganisatie Content hield ik me al bezig met de vraag: Waarom kan de één nou wel met een baas samenwerken en de ander niet, terwijl ze allebei evenveel kwaliteiten hebben? In Groningen deed ik destijds een opleiding Menskundige bedrijfskunde, een voorloper van arbeids- en organisatiepsychologie. En daarvoor maakten we allerlei vragenlijsten om de Jungiaanse bewustzijnsinstellingen en functies te onderzoeken. Dat was complex en veel werk: de rapporten die het opleverde, moesten we zelf schrijven. Toen ik in 2001 voor mezelf begon en later Perpetuum oprichtte, wilde ik die vragenlijsten blijven gebruiken. Een van mijn partners daar kwam toen met Insights Discovery aanzetten. In eerste instantie was ik kritisch, maar toen ik me erin had verdiept, wist ik: dit is precies wat we zoeken. In 2005 zijn we allebei geaccrediteerd en sindsdien vormt Insights de basis van alles wat we doen.’

Hanneke: ‘Ik heb een heel andere achtergrond. Ik heb Hoge Hotelschool gedaan, verschillende leidinggevende functies gehad in de hospitality- en vrijetijdssector en ik ben zelfstandig horecaondernemer geweest. Het interessantst vond ik altijd de teams en de mensen: hoe gaan ze met elkaar om? Hoe werken ze samen? Hoe communiceren ze? Ik wist ook al een hele tijd dat ik iets met teams en ontwikkeling wilde doen. Daar lag ook mijn kracht: bij het bouwen van teams. Met de kleuren van Insights ben ik opgegroeid. Ik herinner me dat ik een leidinggevende had waar ik erg mee botste en dat Rob toen uitlegde dat we tegengestelde voorkeuren hadden - zij voor Rood, ik voor Groen. Dat was een enorme eye-opener. Pas in coronatijd durfde ik de stap te zetten. In 2021 deed ik virtueel de accreditatie en volgde ik een aantal trainingen om mijn vaardigheden als trainer/facilitator verder te ontwikkelen. Met de steun van Rob en omdat we ook opdrachten samen konden doen, heb ik in een lastige tijd toch een vliegende start kunnen maken.’

Hoe gaat jullie samenwerking?

Rob: ‘Dat gaat eigenlijk heel vanzelfsprekend. Hanneke is associate partner bij Perpetuum en met haar achtergrond in hospitality brengt ze nieuwe invalshoeken mee en werkt ze veel in sectoren waar ik zelf minder in zit — met een hele eigen dynamiek en andere behoeften. Soms pakken we opdrachten samen op, bijvoorbeeld bij grotere klanten, en soms doet zij het hele traject zelf. Dat is ook precies de bedoeling: ik ben wat aan het afbouwen, en zij neemt steeds meer over.’

Hanneke: ‘Ik focus me op hospitality, want daar ligt echt mijn hart — theaters, zorginstellingen, kinderdagverblijven, horeca. Daar werk ik vooral met teams, soms rond teamontwikkeling, soms met praktische trainingen voor mensen op de vloer. Insights gebruik ik daar ook vaak, maar dan op een manier die bij de setting en de mensen past.

Laatst kwam er via Rob een aanvraag binnen van een cultureel centrum — met een theater, bibliotheek en café in één. Hij zei meteen: die moet jij doen. Dat is jouw wereld. En dat klopt ook, ik spreek die taal en begrijp wat er speelt. Zo kijken we samen steeds: wat past het beste bij wie?’

Rob: ‘Dat Hanneke jonger is, speelt soms ook mee. Als ik voor een groep jonge mensen stond, dacht ik steeds vaker: Wat doe ik hier eigenlijk? Ik werk nu vooral op directieniveau, met raden van bestuur, meer coachend. Daar word je juist gevraagd om je senioriteit, je ervaring. Dat vind ik op dit moment ook gewoon leuker.'

Kunnen jullie iets meer vertellen over hoe jullie Insights inzetten?

Rob: ‘Bij Perpetuum hebben we het gedachtegoed van Insights doorvertaald naar allerlei praktische toepassingen, zoals praktijkkaarten over leiderschap, vergadertechnieken of feedback — allemaal gekoppeld aan de Insights-kleurentaal. Dat maakt het toegankelijk en direct toepasbaar in de dagelijkse praktijk van onze klanten. Begrijp me goed: Insights is een fantastisch systeem. Er is zó goed over nagedacht, het zit ontzettend knap in elkaar. Maar soms wordt het te complex. Organisaties willen het liefst snel schakelen, met iets dat meteen werkt op de werkvloer. En dan haakt men af als het te theoretisch of te ‘Blauw’ wordt, zoals wij dat zeggen. Daarom houden wij het simpel en praktisch, zonder af te doen aan de kracht van het model. En dat werkt: we hebben klanten waar we Insights al jaren inzetten. Je bouwt voort op wat er ligt, en blijft samen ontwikkelen en verdiepen.

Wat we ook merken, is dat mensen tegenwoordig minder talig zijn. De subtiliteit van de Insights-taal — die ik nog altijd van hoge klasse vind — komt daardoor minder goed over. Ik ken geen beter systeem dan Insights, maar in de praktijk hoor ik steeds vaker: ‘Ik snap niet wat er staat’, of: ‘Ik herken mezelf hier niet in’. De terminologie is voor veel mensen gewoon te ingewikkeld geworden. Dat is wel een punt van zorg.’

Hanneke: ‘Wat ik sterk vind aan Insights, is dat je er steeds weer op kunt teruggrijpen. Een tijd geleden deed ik een traject met een team van managers van een zorginstelling. Een jaar later belden ze me op: ‘We hebben echt stappen gezet, maar toch vervallen we weer in oude patronen. Kun je nog eens langskomen?’ Toen zijn we opnieuw gaan kijken: wat gebeurt hier nou? En ook al ga je dan dieper of gebruik je aanvullende methodes, ik merk steeds weer: Insights blijft een stevig vertrekpunt. De kleurentaal geeft mensen houvast, herkenning en een gedeelde taal. Dat waarderen organisaties ook, zeker omdat het vaak een investering is — dan wil je er méér mee doen dan alleen een profiel bespreken.

Het helpt enorm om de kleurentaal levend te houden in de organisatie. Alles wat je verder ontwikkelt — of het nu gaat om samenwerken, leiderschap of effectiever vergaderen — kun je eraan koppelen. Zo werk ik nu bijvoorbeeld voor commerciële organisatie die op zoek was naar manieren om effectiever te vergaderen, beter met Outlook en slimmer met tijd om te gaan. Dan zeg ik: waarom zou je dat niet koppelen aan Insights? Iedereen kent het, iedereen snapt de taal. En je ziet meteen: waarom lukt het jou wel om strak te vergaderen en mij niet? Zo kun je Insights echt inbedden in het dagelijks werk.’

Jullie zijn familie én collega’s — lijkt jullie aanpak op elkaar?

Rob: ‘Behoorlijk. We kijken op een vergelijkbare manier naar groepsdynamiek, leiderschap en organisatieontwikkeling: met veel empathie, maar ook duidelijk en praktisch. We komen allebei niet uit de klassieke trainingswereld, we hebben zelf met de voeten in de klei gestaan. Dat zie je terug in onze aanpak.’

Hanneke: ‘Dat hoorde ik ook terug tijdens mijn accreditatie: ‘Jouw kracht zit in het feit dat je zelf leiding hebt gegeven.’ Als ik met managementteams werk, weet ik precies wat ze meemaken, omdat ik zelf op die plek heb gezeten. Dat is gewoon iets anders dan wanneer je uit HR of Learning & Development komt.’

Rob: ‘We leren mensen geen kunstje, maar helpen ze om vanuit persoonlijk leiderschap effectiever te worden — in gedrag, communicatie en samenwerking. Daarvoor gebruiken we modellen die we in de praktijk hebben doorontwikkeld en concreter gemaakt. Insights is de basis, maar daarnaast werken we bijvoorbeeld ook veel met Lencioni. We kijken altijd naar drie assen: strategie (wat willen we bereiken en hoe), structuur (wat is er nodig om dat mogelijk te maken), en cultuur (wat vraagt dat van het gedrag van mensen?). Die drie beïnvloeden elkaar voortdurend. Je kunt wel zeggen: ‘We willen eigenaarschap stimuleren’, maar als de structuur fouten afstraft, werkt dat niet. Wij brengen die lagen scherp in beeld en helpen om echt tot de kern te komen. Insights is een hulpmiddel om het gesprek op gang te brengen en met teams te kijken: hoe zitten we als team in elkaar, waar willen we naartoe, en wat vraagt dat van ons gedrag?’

Waarin verschillen jullie?

Hanneke: ‘Mijn moeder zegt altijd dat we precies hetzelfde zijn — twee handen op één buik. Op inhoud, de modellen die we gebruiken en hoe we naar mensen kijken, klopt dat wel. Maar in de uitvoering verschillen we zeker. Zo werk ik bijvoorbeeld veel minder met PowerPoint. Ik gebruik liever flip-overs en visuele werkvormen, omdat mensen beeld nu eenmaal sneller verwerken dan tekst. Ik heb een cursus zakelijk tekenen gedaan, en probeer veel van ons bestaande materiaal opnieuw vorm te geven — iets frisser, iets moderner. Ook denk ik dat ik een betere timekeeper en iets gestructeerder ben, maar dat komt vooral door mijn achtergrond; van nature zit dat niet in me.’

Rob: ‘Daar zit inderdaad een duidelijk verschil. Jij bent gestructureerd en zit strak op de tijd, terwijl ik regelmatig uitloop. Ik werk meestal vanuit hoofdlijnen en kijk wat er in het moment gebeurt. Als ik denk: dit is nu belangrijk, dan gooi ik het programma om. Dat kan ik doen omdat ik daar de ervaring voor heb. Toch ben ik ook altijd bezig met vernieuwen en veranderen. Ik lees veel, volg allerlei nieuwe ontwikkelingen en kan dingen die ik interessant vind meestal meteen toepassen. Maar vaak heb ik Hanneke nodig om het praktisch te maken. Zij vertaalt het naar iets wat werkt op de werkvloer. Overigens vind ik haar ook directer. Ik merk dat vrouwen soms beter in staat zijn om scherp te benoemen wat er speelt. Ik laat dingen soms even lopen, zij zeggen het gewoon.’

Wat heb jij vooral van je vader geleerd, Hanneke?

Hanneke: ‘Inhoudelijk heb ik veel van mijn vader geleerd, maar als het gaat om hoe we met groepen werken, weet ik niet of ik dat van hem heb geleerd, of dat we het gewoon van nature op eenzelfde manier doen. Soms bel ik hem na een sessie op, vertel ik wat er is gebeurd en vraag ik: ‘Heb ik dit wel goed gedaan?’ Dan zegt hij eigenlijk altijd: ‘Ja, dat zie je goed’ of ‘Je doet de juiste dingen.’ Die bevestiging - dat ik scherp zie wat er speelt en daar goed op inspeel - vind ik heel fijn. Soms zegt hij gewoon: ‘Dat komt wel goed’. Dat is dan precies wat ik op dat moment nodig heb.’

En wat leer jij van je dochter, Rob?

Rob: ‘Ik heb van Hanneke geleerd om duidelijker grenzen te stellen. Zij is daarin directer dan ik ben - eerlijk over wat wel en niet kan. Ik zei nog weleens ja tegen een opdracht omdat het commercieel interessant leek, terwijl zij dan meteen zei: ‘Dat gaat niet werken, dat doen we niet.’ Die houding — vriendelijk maar resoluut — heeft ze echt meegenomen uit de hospitality. Door haar zeg ik nu ook sneller nee tegen dingen waar ik geen energie van krijg, of waarvan ik weet dat het niet werken gaat. Hanneke bewaakt ook haar tijd een stuk scherper dan ik doe. Zelf ben ik geneigd om tussen sessies door toch nog even een belafspraak in te plannen, of aan het eind van de dag nog een coaching te doen. Hanneke zegt dan: ‘Nee, dat past gewoon niet.’ En ze heeft gelijk — je hebt ook tijd nodig voor de voorbereiding en verwerking. Dat leer ik steeds meer van haar.’

Jullie vertegenwoordigen twee generaties in het vak. Dat thema - generaties en generatiemanagement - komt steeds vaker voorbij. Merken jullie dat ook bij klanten?

Rob: ‘Absoluut. Het speelt volop. Je ziet duidelijke verschillen tussen de generaties, bijvoorbeeld in hun houding ten opzichte van werk. Jongere generaties, met name Gen Z, geven veel duidelijker hun grenzen aan. Ze zijn betrokken, maar ze werken om te leven - niet andersom. Ze nemen gewoon het verlof waar ze recht op hebben, willen hybride werken, en zijn veel minder geneigd om ‘door te buffelen’ zoals eerdere generaties deden. En eerlijk gezegd: ze hebben daar gewoon een punt. We zitten met bijna 1,7 miljoen mensen met burn-outklachten in Nederland. Wij zijn opgevoed in een tijd van 'meer met minder', altijd maar efficiënter, productiever. Maar zij zeggen: zo kan het niet langer. Dat vraagt ook van organisaties dat ze anders gaan kijken naar groei, naar werkdruk en naar wat realistisch is.’

Hanneke: ‘Ook praktisch zie je veranderingen. Waar ik een paar jaar geleden nog hele dagen training gaf, willen teams nu liever kortere sessies, verspreid over meerdere dagen. De aandachtsspanne is korter geworden, en mensen hebben simpelweg minder ruimte in hun hoofd en agenda. Daarnaast merk ik dat er steeds vaker wordt gevraagd om praktische tools waarmee teams zélf met Insights aan de slag kunnen. Denk aan korte oefeningen, e-learnings of werkvormen die ze tussendoor kunnen inzetten, zonder dat er steeds een practitioner bij hoeft te zijn. Het moet laagdrempelig zijn, makkelijk in te passen in de werkdag — en meteen toepasbaar.’

Rob: ‘Die kortere aandachtsspanne speelt niet alleen bij jongeren. Mensen lezen minder, hebben moeite met grotere concepten en zijn snel afgeleid. Dat heeft natuurlijk alles te maken met hoe we tegenwoordig leven: social media, smartphones, alles is ontworpen om onze aandacht te trekken en vast te houden. Dat beïnvloedt hoe we leren, informatie verwerken en samenwerken. Iedereen lijkt met elkaar verbonden, maar in werkelijkheid zitten we allemaal in onze eigen bubbel. Terwijl echte samenwerking vraagt om verbinding. Daar maak ik me zorgen over. Niet alleen vanwege het effect op teams, maar ook op de samenleving als geheel — en op wat we onze kinderen en kleinkinderen meegeven.’

Hoe pakken jullie het aan als generatieverschillen voor wrijving zorgen in een team?

Rob: ‘We hebben overzichtskaarten waarop je kunt zien wat de verschillende generaties nodig hebben in communicatie, leidinggeven en samenwerking. Inzicht leidt tot wederzijds begrip.’

Hanneke: ‘Ik had laatst een team waar het echt schuurde tussen de generaties. Toen heb ik ze bewust tegenover elkaar gezet en gezegd: spreek maar eens uit wat je irritant vindt aan elkaar — maar daarna ook: wat kun je van de ander leren? Wat bewonder je in elkaar? Dat werkte. Ze kwamen terug met inzichten als: ‘Er is eigenlijk heel veel wat ons bindt. We hebben allemaal het beste voor met de organisatie.’ Jongeren zeiden dat ze jaloers waren op de rust en ervaring van de ouderen. En de ouderen zeiden: ‘We kunnen veel van jullie leren. Waarom zouden we bijvoorbeeld niet eens wat met AI gaan doen?’ Dus het zit ’m vooral in tijd nemen om dat gesprek te voeren. Kijken naar wat wél verbindt in plaats van te blijven hangen in de verschillen.’

Rob: ‘Investeren in cultuur wordt steeds belangrijker voor organisaties. Jongere generaties willen snel impact maken — als dat niet lukt, zijn ze na een paar maanden alweer weg. Het ‘team voor het leven’ bestaat nauwelijks nog. Je moet dus een cultuur neerzetten waarin mensen snel kunnen aanhaken, zich betrokken voelen en ook weer kunnen vertrekken zonder dat alles uit elkaar valt. Flexibel, maar wel met een stevig fundament.’

Hoe zien jullie de toekomst? Blijft jullie vak bestaan of neemt AI het straks over?

Rob: ‘Ik ben ervan overtuigd dat ons vak nodig blijft. AI kan absoluut ondersteunen – bij voorbereiding, evaluatie of het ontwerpen van trajecten – maar de essentie blijft mensenwerk. We onderschatten soms wat wij als mensen kunnen: niet alleen door onze creativiteit, maar vooral door ons empathisch vermogen. Hoe we aanvoelen wat er speelt, hoe we reageren op nuance, op wat níét wordt gezegd. Samenwerken gaat vaak mis op hele subtiele niveaus. Daar heb je mensen voor nodig – om het te duiden, het gesprek aan te gaan, en anderen uit te nodigen tot reflectie. Dat kan een apparaat niet.’

Hanneke: ‘Dat geldt ook voor gedragsverandering. Laatst vroeg iemand me: kan dit niet gewoon via een e-learning? Natuurlijk kun je kennis overdragen via een filmpje of een online module. Maar als je wilt dat mensen echt iets anders gaan dóen, dan werkt het toch beter om samen te oefenen, te ervaren en in gesprek te gaan. Juist dat menselijk contact maakt het verschil.’

Rob: ’En eerlijk is eerlijk: als je mensen vooraf een e-learning meegeeft, hebben negen van de tien het niet gedaan. Maar zet ze bij elkaar in een sessie, en aan het eind hoor je: ‘Dit moeten we vaker doen.’ Omdat je dan pas echt tot de kern komt, samen. Uiteindelijk draait alles om de verbinding met elkaar. Dat gaat niet veranderen.’

Lees ook: Het zit in de familie, aflevering 1: Vader en dochter Freek en Laury Peters over werken met Insights