05 augustus 2025
TOT Team Ontwikkel Trajecten ontstond 12,5 jaar geleden aan de keukentafel van Suzanne van Emden. Wat begon met een paar losse ideeën op een stuk papier, groeide uit tot een landelijk opererend bureau met een stevig team, een netwerk van gedreven professionals en twee partners aan het roer. Suzanne is ondernemer, teamcoach en vakvrouw in hart en nieren. In dit interview blikt ze terug: op een sprong in het diepe na een foto op Facebook, haar kennismaking met Insights en de ontwikkeling van de unieke TOT-aanpak.
Over groeien met je team, leidinggeven zonder draaiboek en ondernemen als topsport: ‘Als ik van tevoren had geweten wat ondernemen vraagt, was ik er misschien niet aan begonnen.’
TOT Team Ontwikkel Trajecten bestaat in augustus 12,5 jaar. Hoe is het ontstaan?
’TOT Team Ontwikkel Trajecten is ontstaan aan de keukentafel. Na twintig jaar loondienst en drie bazen dacht ik: dit wordt ‘m niet meer. Met alles wat ik inmiddels weet over voorkeuren en gedrag weet ik nu waarom, maar toen voelde ik vooral dat het tijd was voor iets anders. Ik ben met pen en papier aan tafel gaan zitten en gaan nadenken over wat ik in al die jaren nou eigenlijk het allerleukst vond aan mijn werk. En toen kwam ik uit bij zorgen dat teams goed samenwerken. In mijn tijd als leidinggevende en regiomanager van een aantal reisbureaus zag ik het verschil: op sommige plekken liep het gewoon, daar werden moeiteloos omzetten gehaald. Op andere plekken was het zwoegen. Dan kon je van alles proberen, maar werkte het gewoon niet. Ik ben er heilig van overtuigd: je kunt nog zo’n mooi product of dienst hebben, als je team niet ‘staat’, dan ben je aan een dood paard aan het trekken.
Ik schreef ‘teams’ op, en ‘ontwikkeltrajecten’. En toen dacht ik ineens: hé, dat is een leuk woord – TOT! Mijn man zei: ‘Ga gewoon naar de Kamer van Koophandel, inschrijven kost 25 euro.’ Dat heb ik op 1 februari 2013 gedaan. Toen ik naar buiten kwam, maakte hij een foto van me die hij op Facebook zette. Ik was in alle staten – ik had nog geen idee wat ik precies ging doen. Maar die post kreeg meteen vijftig reacties. Eerlijk is eerlijk: als hij het niet had gedaan, was ik misschien wel nooit echt begonnen.
Omdat ik uit de marketing en sales kwam, deed ik in het begin vooral marketingklussen, maar dat was niet wat ik wilde. Tot een oud-collega zei: ‘Jij moet iets met Insights Discovery gaan doen.’ Ik kende het niet, maar zij was ervan overtuigd dat het perfect bij me paste. Ik deed een kennismakingsdag, kreeg mijn profiel en wist meteen: dit klopt. Toen besloot ik de accreditatietraining te doen en te stoppen met alle klussen die niet over teams gingen – zelfs al had ik nog nauwelijks werk op dat vlak. Mijn omzet zakte volledig weg en ik dacht echt: oh jee, wat nu? Maar toen kwam er via via een MT dat een sessie wilde doen. Ik had geen idee hoe, maar ik zei ja. Het werd meteen een tweedaagse in een hotel – ik ben met knikkende knieën gegaan. En het ging verrassend goed. Daar is mijn enthousiasme voor Insights echt begonnen.’
Je begon in je eentje. Nu heb je een heel team en een compagnon.
‘Ik run TOT sinds zeseneenhalf jaar samen met Leonieke Papendorp en we hebben vijf mensen in dienst: twee in de backoffice en drie facilitators. Daarnaast werken we met twee franchisers die volledig onder de TOT-vlag opereren en met een vaste schil van zo’n tien TOT en METTERS. We zijn landelijk actief, dus het is fijn dat ook ons netwerk over het hele land verspreid zit.
Onderweg hebben we met verschillende mensen samengewerkt. Sommigen zijn gebleven, anderen niet – maar allemaal hebben ze bijgedragen aan waar we nu staan. Daar ben ik oprecht dankbaar voor. Mensen als Linda, Yvonne, Patrice, Linneke… Iedereen heeft z’n sporen achtergelaten. Als ik terugkijk, ook op de tijd vóór TOT, dan realiseer ik me hoe belangrijk het is dat er mensen zijn die je iets durven toevertrouwen. Werkgevers die in je geloven, collega’s die je net dat zetje geven. Ik was vrij introvert, sta niet graag op een podium. Maar ik had een leidinggevende die zei: ‘Jij kunt dit.’ En dan ga je het doen.
Je bouwt dit soort dingen nooit alleen. Je hebt onderweg mensen nodig die je potentie zien.
Wat Leonieke betreft: we doen dit echt sámen - ieder voor de helft. We hebben elkaar de afgelopen jaren steeds beter leren kennen, en inmiddels kunnen we lezen en schrijven met elkaar. Ik ben trots dat ik TOT heb opgericht, maar minstens zo trots dat we het nu samen verder brengen.’
Jullie hebben in de loop der jaren een duidelijke visie en aanpak ontwikkeld. Kun je daar iets over vertellen?
‘Onze aanpak is gebouwd rond Thema Gecentreerde Interactie (TGI), een model voor groepsdynamiek en leiderschap. De kern van TGI is het bewust omgaan met de balans tussen de vier factoren die altijd meespelen in een groep: het individu, de taak, de samenwerking en de context. Op die eerste drie heb je als team invloed, op de context niet. Wij zeggen: als wij ervoor zorgen dat een team zelf de taak, het individu en het team op de agenda heeft staan en daar aandacht aan besteedt, dan kunnen ze veel beter met die context omgaan en hebben ze ons niet meer nodig. Ons doel is om onszelf overbodig te maken.
Om de ontwikkelvraag van een team helder te krijgen, starten we met een Totaalscan - die hebben we zelf ontwikkeld. Voorheen deden we intakes met alleen de leidinggevenden, maar dan loop je het risico dat je aan de slag gaat met hún vraag – terwijl het team zich daar helemaal niet in herkent. We brengen de taakverdeling in kaart, rollen, missie en visie, hoe mensen zich individueel voelen, wat hun ontwikkelwensen zijn en waar het team als geheel staat - daar gebruiken we de teamfases van Tuckman en Lencioni bij. Daaruit volgt een adviesvoorstel, waarna het team zélf kiest met welke thema’s het aan de slag wil. Die intrinsieke motivatie is essentieel. Idealiter combineren we de scan - die een halve dag duurt - met een halve dag Insights, zodat we ook het Insights-teamwiel in ons voorstel kunnen meenemen. Krijgen we een aanvraag voor een Insights Discovery-workshop, dan proberen we daar andersom ook de Totaalscan aan te koppelen. Dat leidt steeds vaker tot langere trajecten en daar zijn we trots op.
TOT werkt met veel verschillende tools, denk aan Deep Democracy, Secure Base, Transactionele Analyse en NLP. Ik denk dat dat onze kracht is: dat we geschoold zijn in veel verschillende methodieken en die op een impactvolle manier weten te combineren.’
Welke thema’s zien jullie vaak terug in teams?
’ Wat we veel zien, is gedoe in de samenwerking tussen afdelingen. Teams moeten samen resultaten behalen, maar spreken elkaars taal niet of hebben verschillende verwachtingen. Daar gaat het vaak schuren. Ook de nasleep van corona is nog voelbaar: mensen zijn elkaar door het thuiswerken een beetje kwijtgeraakt en dat zie je terug in de samenwerking en het vertrouwen.
Daarnaast komen bepaalde polariteiten telkens terug - jong versus oud, ervaren versus onervaren, of – in Insights-termen – Rood dat tempo wil maken tegenover Groen dat wil vertragen en verdiepen. Zelfsturing is een ander veelvoorkomend thema. Het klinkt mooi, maar veel teams worstelen ermee: wie pakt wat op, wie beslist? We werken veel met teams binnen de overheid. Die zien we vaak worstelen met dat ze zoveel verschillende stakeholders hebben: hoe ga je daarmee om?’
Hoe blijven jullie als team scherp en geïnspireerd?
‘Eén keer per maand hebben we een zogenoemde tribe-dag. We beginnen met praktische zaken, maar daarna duiken we de inhoud in. We delen ervaringen en wat we in trainingen hebben geleerd. Zo deed ik laatst een opleiding systemische interventies – dan neem ik het team daarin mee, en soms concluderen we: dit is iets wat het hele team zou moeten doen.
Iedereen binnen TOT is in elk geval Insights-practitioner, heeft een coachopleiding gevolgd en werkt met Deep Democracy. Maar we blijven continu leren. Ook via Insights – we volgen regelmatig webinars en workshops van de Insights Academy. Als één of twee collega’s naar een sessie zijn geweest, brengen zij hun inzichten terug naar het team. Zo blijven we samen ontwikkelen.’
Waarom kiezen jullie voor Insights?
‘Wat ik sterk vind aan Insights, is dat het helder en consistent is. Alles ziet er verzorgd uit, de materialen zijn overzichtelijk en de lijn is duidelijk. Er is één profiel en één vaste vormgeving, dat geeft houvast – voor ons én voor de teams waarmee we werken. Bij andere modellen zie je vaak allerlei varianten en versies naast elkaar, afhankelijk van wie het aanbiedt. Wat ik echt een pluspunt vind, is het stuk over de kleuren op een goede en op een slechte dag – dat maakt gedrag meteen herkenbaar en bespreekbaar.’
Als je naar de afgelopen 12,5 jaar kijkt, wat springt er dan uit?
‘Toch vooral onze eigen tribe. De manier waarop we met elkaar werken vind ik echt bijzonder – daar ben ik supertrots op. We verplichten niemand om buiten werktijd iets te doen, maar als we iets organiseren, zoals een uitje of een ‘vakidiotenmiddag’, zoals we dat noemen, dan is iedereen erbij. En wat ik dan zo mooi vind: ook de collega’s van de backoffice doen mee en reflecteren op zichzelf. Ik vind het ook geweldig om mensen te zien groeien. Onze office manager Sandy zei bij haar vertrek naar een grotere organisatie: ‘Ik durf deze stap te zetten omdat ik me hier zo heb kunnen ontwikkelen.’ Dan ben ik heel trots. En natuurlijk is het gaaf als we iets groots binnenhalen. Dat gebeurt niet elke week, maar laatst hadden we zo’n traject waarbij iedereen een rol had gespeeld – van het eerste contact tot het schrijven van de offerte. Dan voel je: dit hebben we samen gedaan.’
Wat vond je het lastigst?
‘Het lastigst vond ik om afscheid te moeten nemen van mensen. Zeker als het om collega’s gaat die met veel enthousiasme zijn ingestapt – vaak op mijn verzoek – en bij wie ik gaandeweg merkte: dit past eigenlijk niet. Vaak zat ‘m dat in het ondernemerschap; dat is echt een vak apart - dat ligt niet iedereen. Het moeilijkst is het moment waarop je voor het eerst hardop moet zeggen: dit klopt niet meer. We hebben daar best lang mee gewacht. Een jaar, denk ik, waarin het niet meer stroomde. Uiteindelijk moet je het gesprek aangaan, ook al wil je niemand kwetsen. Dan komt ook de zakelijke kant erbij – dat is spannend, maar hoort erbij. Ik ben trots op hoe we dat hebben gedaan en op hoe we nu nog steeds - maar dan in een andere constructie - samenwerken.’
Wat zijn de belangrijkste dingen die je in 12,5 jaar hebt geleerd?
‘Dat zelfkennis de sleutel is en reflecteren een must – voor mij persoonlijk, maar ook in teams. Nog steeds ontdek ik weleens iets waarvan ik denk: doe ik dat echt zo? Hoe beter ik mezelf ken, hoe beter ik werk met anderen. Als team nemen we daar ook bewust tijd voor. Na elke sessie schrijven we een verslag waarin we niet alleen terugblikken op het proces, maar ook op ons eigen aandeel: wat ging goed, wat had anders gekund? Daarbij kijken we door verschillende brillen: wat zie ik als ik dit door een Insights-bril bekijk? En wat valt me op als ik de Deep Democracy-bril opzet? Ook stellen we onszelf altijd de vraag: was er een moment waarop ik mijn neutraliteit verloor? Voor ons als teamcoaches is dat een belangrijk aandachtspunt – we moeten kunnen zien wanneer onze eigen voorkeuren of overtuigingen meespelen, zodat die het zicht op het team niet vertroebelen.
We sparren als team ook veel met elkaar, en op weg naar huis na een sessie bellen we vaak nog even om te bespreken hoe het ging.
En ondernemen? Dat is echt topsport. Je hebt een lange adem nodig. In het begin werk je voor weinig en gaat alles terug het bedrijf in. Als ik dat vooraf had geweten was ik er misschien niet eens aan begonnen. Maar ik heb geleerd om goed voor mezelf te zorgen. Sporten, op tijd rust nemen – als ik dat niet doe, houd ik het niet vol.’
Wat heb je als leidinggevende geleerd?
‘Een belangrijk inzicht was dat er een verschil is tussen werken ín TOT en werken áán TOT. En dat ik áán TOT wil werken. Lange tijd was ik vooral met inhoud bezig en vond ik het lastig als collega’s me de hele dag door vragen stelden, want dan kwam ik niet aan mijn werk toe. Tot iemand zei: ‘Maar dit ís je werk.’ Dat was wel een keerpunt.
We zijn geen organisatie die al honderd jaar bestaat, dus als het gaat om leidinggeven en mensen begeleiden, moesten we veel zelf uitvinden. In het begin kun je nog met één iemand aan de keukentafel gaan zitten, maar als je groeit, moet je het anders gaan organiseren. We hebben nu ontwikkelgesprekken, formulieren die we samen hebben ontworpen, en maken echt tijd vrij om met mensen te zitten.
Leidinggeven is niet: iemand aannemen en dan loslaten. Je moet er echt zijn. Als we willen doorgroeien, betekent dat dat Leonieke en ik nog minder zelf voor de groep zullen staan – en dat gebeurt nu al. Dat mis ik niet. Wat ik wél fijn vind, is af en toe met een collega meegaan, om samen te leren en te reflecteren. En de langere leiderschapstrajecten, waarin ik managementteams over een periode begeleid, blijf ik ook zeker doen.’
Hoe kijk jij naar de toekomst van je vak?
‘Ik vind het soms best een ingewikkeld vak. Er was vorig jaar een uitzending van Arjen Lubach over coaches – dat de ene coach de andere coacht – en dan kan ik niet anders dan hem gelijk geven. Hoeveel verdieping en reflectie is nog functioneel – en hoeveel is teveel?
Ik geloof er heilig in dat je tijd móét maken voor je team en voor het individu. Maar we hebben ook gewoon een business te draaien; er moet geld worden verdiend. Daarom denk ik dat vaardigheidstraining – het klassieke ‘iets leren doen’ – misschien wel weer terugkomt. Bijvoorbeeld de salesmodule van Insights: ik kan me voorstellen dat die straks meer gebruikt gaat worden.
Human skills blijven belangrijk, zeker als je de nieuwe generatie aan je wil binden. Je kunt als organisatie niet klagen over verloop als je niks doet aan ontwikkeling. Dat is geen extraatje, dat is een voorwaarde. Natuurlijk verandert er van alles – ook door AI – maar mensenwerk blijft mensenwerk.’
Tot slot: Wat zijn jouw tips voor collega’s?
‘Als practitioner: blijf jezelf verrijken – met kennis van binnen én buiten Insights. Kennis is echt je wapen, en dat geldt ook voor zelfkennis. Ik vind: als je coach bent, moet je zelf óók een coach hebben. Dat heb ik zelf ook.
En als ondernemer zou ik zeggen: doe wat bij je past. Wat voor mij werkt, hoeft voor een ander helemaal niet te werken. Ook dat is een kwestie van persoonlijke voorkeuren: iemand met veel Groen onderneemt nu eenmaal anders dan iemand met veel Rood of Geel. Dus: onderneem op jouw manier.’
